رژیم سعودی که قریب به دو هفته گذشته را به خاطر پرونده ناپدید شدن 'جمال خاشقچی' تحت فشار بی سابقه حتی از سوی همپیمانان خود قرار گرفته، با روی آوردن به تهدیدات بدون پشتوانه علیه آمریکا از یک سو و ژست گرایش به سوی ایران و روسیه از دیگر سو، در تلاش برای فرار از مشکل است .

یکشنبه شب را در حالی گذراندند که دو مطلب از سوی دو رسانه عربستان به فاصله کمی از یکدیگر از تاکتیک جدید سعودی ها حکایت کرد. در خبر اول یک مقام سعودی در گفت و گو با خبرگزاری رسمی این کشور بدون نام بردن از آمریکا، واشنگتن را تهدید کرد که در صورت اعمال تحریم ها علیه ریاض، عربستان هم مقابله به مثل خواهد کرد.
ساعاتی بعد 'ترکی الدخیل' روزنامه نگاری که به دلیل نزدیکی به 'محمد بن سلمان' به عنوان مدیر شبکه خبری 'العربیه' منصوب شده، در مطلبی خیلی روشن و به صراحت آمریکا را خطاب قرار داد و این کشور را تهدید کرد که در صورت اعمال تحریم علیه عربستان، نفت به بشکه ای 200 دلار خواهد رسید و رژیم سعودی با تغییر در سیاست خارجی خود زمینه نزدیکی به کشورهایی مثل روسیه ، چین و ایران را فراهم خواهد کرد و حتی به مسکو اجازه دایر کردن پایگاه نظامی را در 'تبوک' که نزدیک به مربع کانون بحران در خاورمیانه است، خواهد داد.
این دو موضع در پاسخ به سخنان 'دونالد ترامپ' رییس جمهوری آمریکا بیان شد که روز شنبه ریاض را تهدید و اعلام کرد: اگر سعودی ها پشت این قضیه (ربوده شدن خاشقچی) باشند، مجازات سختی علیه آنها در نظر خواهیم گرفت .
در خصوص موضع جدید رژیم سعودی که از زبان رییس العربیه بیان شده توجه به چند نکته لازم است:
1- تهدید آمریکا توسط کسانی در عربستان صورت گرفته که در عین نزدیکی به رژیم سعودی، مقام مسئول در این کشور محسوب نمی شوند که سخنان آنان را مواضع دولت بنامیم . بنابر این مقامات سعودی می توانند ضمن اینکه حرف خود را از زبان این افراد بیان کنند، در عین حال هر زمان تشخیص دهند، می توانند با سخنان یک مقام بالاتر این مواضع را نقض و از آن عقب نشینی کنند، چنانکه ساعاتی بعد از موضع رییس العربیه، یک مقام در سفارت عربستان در واشنگتن گفت که سخنان الدخیل درباره نزدیکی به ایران به معنای مواضع رسمی دولت سعودی نیست .
2- تهدیدهای اعلام شده علیه آمریکا از آن روی بدون پشتوانه و تاکتیکی به نظر می آید که سعودی ها پیشتر نشان داده اند حتی در مقابل توهین به بالاترین مقام سیاسی این کشور هم راضی به ناراحت کردن ترامپ و دولتمردان آمریکا نیستند. نمونه آن تحقیرهایی است که طی هفته های اخیر رییس جمهوری آمریکا علیه 'ملک سلمان' بر زبان رانده، اما ولیعهد سعودی در موضعی عجیب آنرا نشانه دوستی میان دو کشور خوانده است .
مواضع بن سلمان به روشنی نشان داد که حتی برای بلندپایه‌ترین مقام سعودی وابستگی و سرسپردگی به کاخ سفید مسئله ای عادی و پذیرفته شده است، چون ترامپ به صراحت به شاه سعودی گفته است که بدون واشنگتن سرنوشت ریاض معلوم نیست.
بطور کلی بنیان پادشاهی سعودی بر وابستگی و تکیه بر حمایت خارجی از سوی واشنگتن است و این وابستگی از زمان اعلام حمایت تاریخی 'فرانکلین روزولت' از 'عبدالعزیر سعودی، شاه وقت عربستان در فوریه 1945 که بر روی ناو هواپیمابر 'یو اس اس کوئین' بعد از 'کنفرانس یالتا' انجام شد تا به امروز ادامه دارد و از آن زمان نه عبدالعزیر و نه هیچکدام از فرزندانش که هرکدام به ترتیب بر جای پدر تکیه زدند، هیچ‌گاه رویکردی مستقل از واشنگتن را در سیاست خارجی خود دنبال نکرده و به نظر هم نمی‌رسد که در آینده نیز دنبال کنند.
وزیر خارجه عربستان در جریان تنش در روابط با کانادا بر سر انتقاد حقوق بشری 'اوتاوا' از ریاض، اعلام کرد که کشورش جمهوری موزفروش نیست که بخواهد مطیع دیگران باشد، اما برخلاف این ادعا ، حقیقت آن است که هیچ نشانه‌ای در دست نیست که بتواند ادعای وزیرخارجه جوان سعودی را در ارتباط با استقلال عربستان ثابت کند.
3- دولت عربستان از تاکتیک فرار به جلو یک بار دیگر استفاده کرده است . 11 سپتامبر 2001 میلادی زمانی که مسجل شد 15 نفر از عاملین اجرای حمله به برج های دو قلوی آمریکا از اتباع سعودی هستند. مقامات و رسانه های آمریکایی فشار زیادی را علیه دولت وقت عربستان آغاز کردند و حتی صحبت از بمباران شهرهای مهم این کشور و تقسیم به بخش های مجزا شد.
رژیم سعودی که در آن زمان به دلیل بیماری 'فهد بن عبدالعزیز' عملا توسط ولیعهد او یعنی 'عبدالله بن عبدالعزیز' اداره می شد، تاکتیک نزدیکی به کشورهای همسایه و بعضا مخالف با سیاست های آمریکا در منطقه را اتخاذ کرد و در رسانه های این کشور نوشته شد، رییس ستاد ارتش سعودی به پایتخت یکی از کشورهای مهم منطقه سفر خواهد کرد. اگرچه این رویکرد تا حدودی دستاوردهایی هم برای ریاض داشت و عده ای گمان کردند که دست دوستی سعودی ها واقعی است، اما در نهایت با فروکش کردن روزهای پرالتهاب اولیه و هزینه هایی که سعودی ها برای لابی گری پرداختند ، اوضاع به حالت عادی باز گشت.
البته شکل گیری 'القاعده' در شبکه جزیره عربستان و حملات متعددی که در ریاض و سایر شهرهای این کشور انجام داد هم به داد سعودی ها رسید تا آنان ادعا کنند که این کشور هم درگیری مبارزه با گروههای افراطی و تروریستی است .
حال رژیم سعودی بعد از گذشت سالها در صدد آزمودن این تاکتیک نخ نماست تا شاید بتواند با خرید زمان ، خود را از زیر فشارهای موجود برهاند با این تفاوت که عملکرد سعودی ها طی سالهای اخیر به ویژه در زمینه مسایل مهم منطقه ای و بین المللی از جمله بحران سوریه ، اوضاع عراق ، مناسبات سیاسی در لبنان ، برنامه هسته ای ایران و تحریم ها آمریکا به قدری خصمانه بوده که به نظر نمی رسد راهی برای حمایت از خود از سوی کشورهای منطقه باقی گذاشته باشد.
4- یکی از روش های دیگری که رژیم سعودی در تاکتیک جدید خود به اصطلاح علیه آمریکا اعلام کرده نزدیک شدن به روسیه و حتی اجازه دایر کردن پایگاه نظامی به این کشور در تبوک ( شمالغرب سعودی) منطقه مشرف بر کانون بحران خاورمیانه یعنی عراق ، سوریه ، لبنان و سرزمینهای اشغالی است .
مقامات سعودی با اشاره تلویحی به درخواست خرید سامانه موشکی 'اس – 400 ' و مخالفت آمریکا با آن ، تهدید کرده اند که در صورت تحریم ، سلاحهای روسی را جایگزین خریدهای هنگفت تسلیحاتی از آمریکا خواهند کرد .
اگرچه ریاض بارها بر نزدیکی با مسکو تاکید داشته و در مواردی از جمله بالا بردن تولید نفت برای کاهش قیمت جهانی آن هم این نزدیکی را آزموده است، اما سعودی‌ها همچنان نگران افزایش همراهی کشورهای منطقه با ایران و همچنین رفتار روس‌ها با مسلمانان در مناطق مرزی خود هستند. 'ولادیمیر پوتین' نیز اگرچه از سرمایه گذاری سعودی‌ها در کشورش خشنود است، اما این همکاریهای اقتصادی تا به آن اندازه مهم نیست که روسیه را مجاب کند تا سیاستهایش را تغییر دهد.
به نظر می رسد بحران سوریه که از سال 2011 میلادی آغاز شده است ، هرگونه پیشرفت واقعی در روابط میان دو کشور را متوقف کرد و ریاض و مسکو در دو جبهه متفاوت، مقابل یکدیگر قرار گرفتند.
بنابراین با توجه به سابقه طولانی تنش و عدم اعتماد میان روسیه و عربستان ، صحبت درباره تغییرات اساسی در روابط میان دو کشور خیلی زود به نظر می رسد .
5- رژیم سعودی نزدیکی به جنبش های حماس و حزب الله لبنان را هم به عنوان یکی دیگر از تهدیداتی عنوان کرده که در صورت اعمال تحریم ها به آن ها متوسل خواهد شد. اگر چه در عالم سیاست دوست و دشمن دایمی وجود ندارد، اما زخم هایی که جنبش های آزادی بخش فلسطین از عربستان به ویژه در سالهای اخیر و بالاخص در مورد طرح سازش دیده اند، به حدی وسیع است که التیام آنها صرفا با سخن بدون عمل ممکن نیست .
رژیم سعودی که این روزها به عنوان دلال داماد ترامپ در صدد جا انداختن طرح ضد فلسطینی 'معامله قرن' است، به حدی از مردم فلسطین فاصله گرفته که پر کردن این فاصله نیازمند گذشت دهه ها زمان است .
در خصوص جنبش حزب الله لبنان هم رژیم سعودی سالهاست که این جنبش را مزاحم اصلی زیاده خواهی های رژیم صهیونیستی در منطقه می داند و از هر کاری حتی گنجاندن نام آن در میان فهرست گروههای تروریستی هم فروگذار نکرده است .
به نظر می رسد سعودی ها که اکنون میان 'پتک' افکار عمومی و 'سندان' وجدان بیدار کشورهای جهان در خصوص سرنوشت خاشقچی روزنامه نگار ناراضی این کشور قرار گرفته، راهی جز تن دادن به حقیقت ندارد چرا که هر چقدر زمان بیشتری از این ماجرا بگذرد، امکان فرار از آن و جلب حمایت دیگران به همان میزان دشوارتر خواهد شد.